کنجاله سویا چه اهمیتی دارد؟
استفاده از سویا در خوراک دام به طور روز افزون در دهه های گذشته افزایش یافته است. از مجموع سویای تولید شده در سطح جهان، بیش از 90 درصد مستقیما برای مصرف دامی تولید شده است.
بر اساس گزارش دپارتمان کشاورزی امریکا تولید سویا در سال 2000 میلادی 165 میلیون تن گزارش شد در حالی که تولید آن در سال 2011 بیش از 182 میلیون تن تخمین زده می شد که این رقم تقریبا 69 درصد از کنجاله های تامین کننده پروتئین را شامل می شود.
بنابراین کنجاله سویا در بین 700 میلیون تن خوراک تولیدی جهت مصرف دامی در سطح جهان به جهت جایگاه اصلی تامین پروتئین از اهمیت ویژه ای برخوردار است. از سوی دیگر با توجه به ارزش بالای منابع پروتئینی، مخصوصا کنجاله سویا که با کیفیت ترین منبع پروتئینی مرسوم در بین منابع گیاهی است، اهمیت شناخت این محصول در تغذیه دام و طیور دو چندان می شود.
ادعا می شود که مهمترین خوراک مورد استفاده در تغذیه دام و طیور کنجاله سویا است.
کنجاله سویا چیست؟
سویا گیاهی از تیره لگومینه ها (نخودیان) است که گیاهی بوته ای و استوار و پربرگ است. در حقیقت کنجاله سویا فراورده فرعی استخراج روغن از دانه سویا است که بعضا به نام سویا به آن داده می شود.
دلیل اهمیت کنجاله سویا در تغذیه طیور نیاز پروتئینی بالای این پرنده و اهمیت کیفیت آن است. کنجاله سویا به سبب وجود پروتئین بالا (بین 42 تا 52 درصد)، فیبر پایین و عوامل ضد تغذیه ای پایین نسبت به سایر منابع حائز اهمیت است، به طوری که تا کنون جایگزین قطعی و مناسبی برای این خوراک پیدا نشده است.
کنجاله سویا بیشترین میزان اسید آمینه لایزین را دارد که در نتیجه نیاز به پروتئین جیره را کاهش می دهد. از دیگر سو بسته به کیفیت، اقلیم، نحوه کشت و کوددهی و سویه دانه سویای کشت شده و همچنین مراحل طی شده در فرایند روغن کشی کیفیت و میزان پروتئین قابل هضم کنجاله سویا می تواند متفاوت باشد. این استخراج به شیوه های متفاوتی انجام می شود که نتیجه هر یک از آن ها به دست آمدن محصولی متفاوت است.
برای استخراج روغن از سویا از دو روش مکانیکی (تحت فشار) و حلال (هگزان) استفاده می شود. در روش مکانیکی دانه سویا خرد شده و تحت فشار بالا روغن آن خارج می شود. این روش از نظر محیط زیست و سلامت دام روشی ایمن است اما با این وجود در صورت افزایش بیش از حد فشار و در پی آن دما در فرایند تولید، امکان ایجاد واکنش میلارد وجود دارد که موجب کاهش قابلیت هضم پروتئین و مواد مغذی در پرنده می شود. در روش روغن کشی با استفاده از حلال، ابتدا دانه روغنی خرد شده و سپس روغن آن توسط حلال هگزان خارج می شود.
در مرحله بعدی هگزان بازیابی شده و از محصول خارج می گردد. در این روش به سبب افزایش کارایی روغن کشی میزان چربی کاهش یافته و درصد پروتئین بیشتر است. اما ایراد وارده به آن وجود باقی مانده های هگزان است که می تواند خطرات سلامتی برای دام و انسان ایجاد کند.
از دیگر سو ممکن است قبل از فرایند روغن کشی پوسته دانه سویا از آن جدا شود که این مسئله در میزان فیبر کنجاله سویای حاصله موثر است. در جدول 1، طبق اطلاعاتی که در سال 2001 منتشر شد ارزیابی پروتئین سویا در کشورهای مختلف قید شده است.